health

Czym jest mikrobiom?

Trwają coraz liczniejsze badania nad związkiem między mikrobiomem a człowiekiem – także w Weleda

Niezliczone mikroskopijne organizmy zamieszkują naszą Ziemię – w tym nasze ciała. Jaką rolę odgrywają w naszym zdrowiu i samopoczuciu? Dr Johann Röhrl, starszy kierownik ds. badań przedklinicznych w firmie Weleda, wyjaśnia w tym wywiadzie znaczenie mikrobiomu.

Niewidzialny świat – w nas i wokół nas

Na naszej skórze żyje znacznie więcej mikroorganizmów niż ludzi na Ziemi: około 100 miliardów. Bilion maleńkich stworzeń ma kluczowe znaczenie dla zdrowia naszych jelit. Nasze błony śluzowe zostały również skolonizowane przez organizmy niewidoczne dla naszych oczu.

Mikroby są naturalną i niezbędną częścią otaczającego nas świata – w wodzie, powietrzu, w innych organizmach i glebie. Zdrowa gleba jest domem dla wielu mikroorganizmów. Pojedynczy gram gleby zawiera ponad miliard komórek z ponad tysiącem gatunków drobnoustrojów.

Mikrobiom i mikrobiota – czym one są?

„Mikro” i „bio” pochodzą z języka greckiego i oznaczają „mały” i „życie”. Terminy mikrobiom, mikrobiota i mikroflora odnoszą się do drobnoustrojów zasiedlających wielokomórkowe organizmy żywe. Należą do nich bakterie, grzyby, wirusy i archeony (bakterie pierwotne).

Technicznie istnieją subtelne różnice: mikrobiota obejmuje wszystkie mikroorganizmy (mikroby) żywej istoty; są one również nazywane mikroflorą. Mikrobiom odnosi się do genów tych mikroorganizmów. W mowie potocznej są jednak często używane zamiennie.

Dlaczego mikrobiom jest tak ważny?

Od zdrowia skóry i trawienia, przez nasz układ odpornościowy i alergie, po choroby cywilizacyjne, takie jak cukrzyca, otyłość czy choroby psychiczne: w ciągu ostatniej dekady wiedza o naszym mikrobiomie i jego roli w zdrowiu człowieka gwałtownie wzrosła. Dzieje się tak częściowo dzięki nowym i niedrogim technologiom analizy genetycznej, które umożliwiają wykrycie mikroorganizmów, które wcześniej nie mogły być hodowane w laboratorium. Im więcej dowiadujemy się o ludzkim mikrobiomie i jego interakcji z naszym ciałem, tym lepiej rozumiemy jego znaczenie dla naszego zdrowia i dobrego samopoczucia.

Krótka historia Ziemi:

  • 4,5 miliarda lat temu: Ziemia składa się z kawałków skały i jest bardzo gorąca.

  • 4,2 miliarda lat temu: Woda gromadzi się, tworząc oceany.

  • 4 miliardy lat temu: Rozwój pierwszych żywych komórek: mikroby, przodkowie bakterii.

  • 2,7 miliarda lat temu: Mikroby rozwijają fotosyntezę.

  • 1,2 miliarda lat temu: istoty wielokomórkowe pojawiają się jako przodkowie roślin i zwierząt.

  • 460 milionów lat temu: Niektóre rośliny i zwierzęta są w stanie żyć w suchych warunkach i żyć na ziemi.

  • 230 milionów lat temu: Jaszczurki ewoluują w dinozaury.

  • 49 milionów lat temu: Naczelne zaczynają ewoluować w istoty ludzkie.

     

Jakie bakterie tworzą nasz mikrobiom?

Mikrobiom człowieka to nie tylko bakterie, ale także grzyby, wirusy i archeony.

Nasz mikrobiom jest tak indywidualny jak my. Jego skład jest bardzo zróżnicowany w zależności od naszej płci biologicznej, wieku, stanu zdrowia i czynników środowiskowych. W różnych częściach ciała panują różne warunki, dlatego mikrobiota goleni (sucha skóra), pach (wilgotne środowisko) czy czoła (często raczej tłustego) różni się odpowiednio masą, składem i funkcją. Ale są też podobieństwa. Cztery główne typy bakterii występujące w ludzkim ciele to Actinobacteria, Proteobacteria, Firmicutes i Bacteroidetes. Powszechne bakterie skóry często należą do rodzaju Corynebacterium, Propionibacterium i Staphylococcus. Mikrobiota jelitowa często obejmuje Enterobacteriaceae, takie jak Escherichia coli lub Enterobacter spp. Główną florą pochwy są Lactobacilli (bakterie Döderleina). Wiele gatunków bakterii obecnych w mikrobiocie człowieka może się znacznie różnić w swoich proporcjach. W samym jelicie ludzkim znajduje się około 36 000 znanych gatunków bakterii jelitowych. Ich systemy są bardzo złożone.

Co może uszkodzić nasz mikrobiom?

Zdrowy mikrobiom skóry nie jest łatwo pozbawić naturalnego stanu  równowagi i zwykle szybko regeneruje się po zaburzeniu. Ale niezdrowy mikrobiom może umożliwić namnażanie się mikroorganizmów chorobotwórczych i powodować problemy zdrowotne. Uszkodzenie mikroflory może wystąpić, jeśli zbyt często myjesz lub szorujesz skórę lub skórę głowy agresywnymi środkami powierzchniowo czynnymi (środkami myjącymi i pieniącymi), lub gdy stosujesz antybiotyki, które nie tylko zwalczają zakaźne zarazki, ale także nasze dobre bakterie.

Co jeszcze wpływa na nasz mikrobiom?

Nasz układ odpornościowy ma silny wpływ na nasz skład mikrobiomu. We wczesnym dzieciństwie nasza ekspozycja na różne mikroorganizmy w naszym naturalnym środowisku uczy nasz układ odpornościowy odróżniania nieszkodliwych mikroorganizmów od patogennych. Bakterie, na które nie jesteśmy narażeni podczas tej fazy imprintingu, mogą później zostać błędnie zaatakowane przez nasze komórki odpornościowe. Może to prowadzić do objawów choroby i nietolerancji skóry lub przewodu pokarmowego. Zgodnie z hipotezą higieniczną dorastanie w środowisku o niskiej zawartości drobnoustrojów zwiększa nasze szanse na rozwój alergii. Ta sama zasada dotyczy roli mikrobiomu w zdrowym rozwoju naszego układu odpornościowego.

Różnorodność jest ważna, także dla mikrobiomu.

Dr Johann Röhrl, starszy kierownik ds. badań przedklinicznych/rozwoju przedklinicznego

Jaki jest związek między naszą skórą a florą jelitową?

Skóra i jelita mają bardzo różne ekosystemy. Na skórę wpływają zewnętrzne czynniki środowiskowe, które w mniejszym lub większym stopniu oddziałują na jej drobnoustroje. Skład mikrobiomu jelitowego człowieka jest kształtowany głównie przez to, co jemy. Naukowcy niedawno odkryli, że oba te ekosystemy wydają się być połączone przez nasz układ odpornościowy. U dzieci zmniejszona różnorodność mikroflory jelitowej wiąże się ze zwiększonym ryzykiem rozwoju atopowego zapalenia skóry (wyprysku). Możliwe, że brak wczesnej ekspozycji układu odpornościowego na drobnoustroje odgrywa w tym decydującą rolę.

We wstępnych badaniach wykazano, że przyjmowanie probiotyków zmniejsza objawy łuszczycy i atopowego zapalenia skóry – obie choroby skóry charakteryzują się stanem zapalnym z zaczerwienioną, suchą i swędzącą skórą. Badania pokazują, że dieta i odżywianie mogą wpływać na zdrowie naszej skóry. To z kolei ma wpływ na mikrobiom naszej skóry.

Badania nad mikrobiomem są wciąż w powijakach. To fascynujący temat, w którym można dowiedzieć się o wiele więcej na temat jego roli w zdrowiu człowieka i nie tylko.

Jak wyglądają badania mikrobiomu w firmie Weleda?

Jako producent kosmetyków naturalnych i leków antropozoficznych, jednym z celów badań firmy Weleda jest mikroflora skóry i przewodu pokarmowego.

Na przykład prowadzimy badania naukowe z wolontariuszami, aby dowiedzieć się, jak mikrobiom skóry reaguje na produkty do pielęgnacji skóry Weleda. Nie wszystkie nasze produkty zostały jeszcze przetestowane, ale teraz wiemy, że jeden z naszych najstarszych i najpopularniejszych naturalnych produktów kosmetycznych – Weleda Skin Food – jest przyjazny dla mikrobiomu.

Nasze badania nie ograniczają się do ludzkich drobnoustrojów, ale obejmują społeczności drobnoustrojów otaczającego nas świata, w szczególności mikrobiom glebowy. Gleby biodynamiczne, na których rosną nasze rośliny lecznicze, są interesującym i ważnym obszarem badań firmy Weleda. Próbki z naszych ogrodów biodynamicznych są badane pod kątem różnorodności mikrobioty glebowej.

Zaobserwowaliśmy, że biomasa drobnoustrojów w glebach z upraw biodynamicznych jest o około 50% wyższa niż w glebach z rolnictwa konwencjonalnego. Mikroby są również bardziej zróżnicowane w glebie biodynamicznej. Oznacza to, że materia organiczna może być skuteczniej rozkładana i przekształcana w składniki odżywcze. Ma to kluczowe znaczenie dla zdrowia gleby i zdrowego wzrostu roślin.

1
bilion malutkich stworzeń jest niezbędnych dla zdrowia naszych jelit
100
miliard mikroorganizmów żyje na naszej skórze
1
gram gleby zawiera ponad miliard komórek

Jakie produkty do pielęgnacji skóry szkodzą naszemu mikrobiomowi?

Produkty do pielęgnacji skóry mogą zaburzać nasz mikrobiom na różne sposoby. Zbyt wysokie (zasadowe) pH może zaburzyć naturalną, lekko kwaśną warstwę ochronną naszej skóry, a wraz z nią mikrobiotę skóry. Konserwanty, emulgatory i agresywne mydła mogą również uszkodzić naszą mikroflorę. Wiele składników do pielęgnacji skóry nie powinno być po prostu oznaczonych jako dobre lub złe: ich działanie zależy od sposobu ich połączenia i ilości użytej w produkcie. Preparaty należy badać indywidualnie pod kątem mikrobiomu.

Środki do mycia skóry nie tylko usuwają brud, ale także naturalną warstwę ochronną skóry, a także wiele drobnoustrojów na skórze. Nasza mikroflora generalnie szybko się regeneruje, ale im silniejsze działanie antybakteryjne produktu, tym dłużej to trwa. W miarę możliwości należy unikać mydeł antybakteryjnych. Nie nadają się do regularnej pielęgnacji skóry, ponieważ mogą powodować długotrwałe uszkodzenie mikroflory.

Skąd mam wiedzieć, czy moja skóra ma nierównowagę mikrobiomu?

Nasza naturalna mikroflora istnieje w symbiozie z naszą skórą. Skóra je odżywia i zapewnia im siedlisko. Z kolei mikroflora dostarcza skórze składników odżywczych i stanowi barierę chroniącą skórę przed kolonizacją przez patogeny. Niezrównoważony mikrobiom może negatywnie wpływać na zdrowie skóry. Jeśli skóra jest skolonizowana przez drobnoustroje takie jak Staphylococcus aureus lub patogenne szczepy Propionibacterium acnes, może to wywołać lub nasilić choroby skóry. Ale ogólnie rzecz biorąc, brak równowagi w mikrobiocie skóry jest mniej szkodliwy. Może spowodować, że skóra reaguje bardziej wrażliwie na zewnętrzne czynniki środowiskowe. Nieprzyjemny zapach ciała może również wskazywać na brak równowagi mikroflory.

Wciąż jest wiele do odkrycia na temat niezliczonych interakcji między mikroflorą a zdrowiem skóry. Badania naukowe będą nadal pogłębiać nasz wgląd w te złożone interakcje.

Sucha skóra i mikrobiom – jak są one powiązane?

 

Sucha skóra zapewnia mikroflorze jałowe środowisko – jak pustynia z niewielką ilością wody. W skórze suchej różnorodność drobnoustrojów jest wymiernie mniejsza niż w obszarach skóry wilgotnej lub tłustej. Sucha skóra jest nie tylko bardziej podatna na uszkodzenia, ale także mniej chroniona przed przerostem drobnoustrojów. Dobrze zaopatrzona w składniki odżywcze i nawilżona skóra jest lepszym siedliskiem różnorodności mikrobioty.

Weleda Skin Food pielęgnuje suchą i szorstką skórę dzięki wyciągom z bratka, rumianku i kwiatów nagietka. Ten bogaty produkt do pielęgnacji skóry (wcześniej nazywany Weleda Skin Cream) istnieje od ponad 90 lat. Udowodniono, że jego formuła jest przyjazna dla mikrobiomu.

Optymalnie działający, naturalny krem nawilżający dla suchej i szorstkiej skóry - na całym ciele
75 ml

Jak mogę poprawić swój mikrobiom?

Nasza mikroflora jest tak indywidualna jak my. Utrzymanie silnego mikrobiomu zależy w dużej mierze od naszych indywidualnych okoliczności. Nie trzeba jej poprawiać ani wzmacniać, jeśli jesteśmy zdrowi. Dobra higiena osobista i zdrowy tryb życia to dobre warunki dla zrównoważonego mikrobiomu. Mimo to nasza skóra jest często narażona na działanie szkodliwych czynników środowiskowych, dlatego możemy ją wspierać stosując odpowiednie produkty pielęgnacyjne. Zdrowa skóra jest zwykle domem dla zdrowego mikrobiomu. Możesz utrzymać i pielęgnować mikroflorę skóry, stosując przyjazne dla mikrobiomu produkty pielęgnacyjne.

Co sprawia, że pielęgnacja skóry jest przyjazna dla mikrobiomu?

Dobra pielęgnacja skóry wspiera naszą niewidzialną tarczę ochronną z naturalnych bakterii. Utrzymuje lekko kwaśne środowisko naszej skóry i nie zmniejsza różnorodności flory skóry. Stosowanie składników przyjaznych dla mikrobiomu lub prebiotycznych może wspierać zdrowy mikrobiom. Pomagając w utrzymaniu zdrowej skóry, naturalne produkty Weleda do pielęgnacji skóry mogą również wspierać zdrowy mikrobiom.

Dr. Johann Röhrl

Starszy Kierownik ds. Rozwoju Przedklinicznego

Biolog z doktoratem z immunologii na temat peptydów przeciwdrobnoustrojowych. Dziewięcioletnie doświadczenie w branży farmaceutycznej w zakresie badań przedklinicznych z zakresu farmakologii i toksykologii ziołowych produktów leczniczych. Johann Röhrl pracuje w firmie Weleda od 2018 roku. Zajmuje się badaniami przedklinicznymi nad mikrobiomem skóry, przewodu pokarmowego i gleby.